Sağlık Bakanlığı
Covid-19 Aşılama Süreci
Önce Kayıt Sonra Aşı
Önce Kayıt Sonra Aşı Süreci Broşür için TIKLAYINIZ
COVID-19 Aşısı Ulusal Uygulama Stratejisi
COVID-19 pandemisi,
ciddi bir halk sağlığı acili olarak ortaya çıkmış ve yanıt verilmesi gereken bir sürecin başlatılmasına neden olmuştur.
11 Mart 2020 tarihi itibarıyla
Dünya Sağlık Örgütü bu olayı Uluslararası Sağlık Tüzüğü’ne istinaden halk sağlığı acili olarak ilan etmiştir.
Bu süreç,
tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de Bakanlığımız tarafından yakından takip edilmektedir.
COVID-19 pandemisine yanıt vermek amacıyla
Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilmesi planlanan müdahalelerden biri de kitlesel COVID-19 aşılamasıdır.
Hastalığa maruz kalma,
hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak gruplar belirlenmiş olup bu gruplara sırasıyla uygulanacaktır.
Covid-19 Aşısı Ulusal Uygulama Stratejisi
Aşı Uygulanacak Grup Sıralaması İçin TIKLAYINIZ
Aşı,
Aile Sağlığı Merkezinde yapılacağı zaman, kişinin kayıtlı bulunduğu aile hekimliği biriminde uygulanacaktır.
Kişinin
çeşitli nedenlerle bağlı bulunduğu aile hekimine ulaşamadığı durumda ise en yakın aile hekimliği biriminden veya hastanede aşı uygulamaları için hali hazırda hizmet vermekte olan erişkin aşılama kliniklerinden/birimlerinden randevu alması durumunda aşılanması sağlanacaktır.
Aşı sonrası istenmeyen etkiler
elektronik ortamda kayıt altına alınacak ve titizlikle izlenerek değerlendirilecektir.
Bakanlığımız tarafından temin edilen aşılar, aşılama hizmeti sunulan sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanacaktır.
Aşı Uygulanacak Grup Sıralaması
Hastalığa maruz kalma,
hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri ile hastalığın toplumsal yaşamın işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi değerlendirilerek COVID-19 aşısı uygulanacak gruplar belirlenmiş olup bu gruplara sırasıyla uygulanacaktır.
Aşı Uygulanacak Grup Sıralaması İçin TIKLAYINIZ
COVID-19 Aşısı Çeşitleri
COVID-19 için birkaç farklı aşı türü geliştirilmektedir.
Bu aşıların tümü
vücudun bağışıklık sistemine COVID-19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde tasarlanmıştır.
• Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virüs içeren aşılar (İnaktif aşılar).
• Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan zayıflatılmış virüs içeren aşılar (Canlı atenüe aşılar).
• Güvenli bir şekilde bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün yapısını taklit eden protein parçalarını kullanan protein bazlı aşılar.
• Güvenli bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virüslerin kullanıldığı viral vektör aşıları.
• Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA ve DNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşım olan m-RNA ve DNA aşıları.
COVID-19 Aşısı Üretim Teknolojileri
Erken dönemde faz III çalışmalarına başlamış beş aşı, üç farklı yöntemle üretilmektedir.
Bu yöntemler:
1.İnaktif Aşılar
• Gelenekselleşmiş yöntemlerle üretilir.
• Virüs parçalanıp etkisiz hale getirilerek vücudumuza zarar verilmeden bağışıklığımız uyarılır.
• Uzun dönem etkileri konusunda diğer aşılara kıyasla daha net konuşulabilir.
• Öldürülmüş virüs ihtiva etmelerinden dolayı ilk aşamada daha güvenli olduğu kabul edilir.
• 2-8°C’de saklanabilir.
• Üretimi diğerlerine göre daha zor ve yavaştır.
• Türkiye’de yapılan faz III çalışmasının ara değerlendirme sonuçlarına göre aşının etkinliği %91,25 olarak tespit edilmiştir.
• Sinovac aşısı bu sınıfa girmektedir.
2.Viral Vektör (Adenovirüs) Aşıları
• Grip benzeri hastalık yapan bir virüsün (adenovirüs) genetik müdahale sonrası Koronavirüs proteini ile desteklenerek insanda bağışıklık oluşturması amaçlanır.
• Bu aşılar; Zika, Chikungunya gibi viral hastalıklara karşı uzun bir süredir faz III aşamasındaydı.
• Aşıların içindeki mikroorganizmalar canlı olmakla birlikte, güçsüzleştirildiklerinden dolayı insanlarda hastalık yapamazlar.
• Avantajı 2-8°C arasında, yani rutin olarak kullanılan aşı dolaplarında saklanabilmeleridir.
• Yeni aşı geliştirme teknolojilerindendir.
• Sputnik-V ve Oxford/AstraZeneca aşıları (AZA-1222) bu sınıfa girmektedir.
3.Mesajcı RNA (mRNA) Aşıları
• mRNA, vücudumuzda doğal olarak üretilen protein sentezinde rol alır.
• Laboratuvarda yapay olarak üretilen mRNA’lar tıpkı kendi mRNA’larımız gibi çalışarak virüse karşı bizi uyarmayı amaçlamaktadır.
• Bu moleküller daha sonra kendi moleküllerimiz gibi yıkılarak vücuttan atılırlar.
• Bu aşılar 25 yıldır kanser dâhil pek çok hastalığın tedavisine yönelik olarak kişiye özel immunoterapi yöntemleriyle çalışılan teknolojiye benzer şekilde üretilen aşılardır.
• Bu aşıların en büyük dezavantajı Biontech/Pfizer aşısının (BNT-162b2) -70°C’de, Moderna aşısının (mRNA-1273) -20°C’de saklanabiliyor olmasıdır.
• Biontech/Pfizer, Moderna aşıları bu sınıfa girmektedir.
* Ülkemizde halen 16 aşıya ilişkin çalışma yürütülmektedir.
COVID-19 Aşısı Sonrası Yan Etkiler
Bugüne kadar
COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır.
Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir.
Bunlar;
yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir.
Ancak
nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır.
Yan Etkilerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar
Aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlardır:
• Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklık
Aşı uygulanan kolunuza yüksekte olacak şekilde pozisyon veriniz.
Soğuk uygulama yapınız. (Örnek: Soğuk suyla ıslatılmış bir havlunun aşı yapılan bölgeye uygulanması vb. Bu sırada cilde doğrudan buz temas ettirilmesinden kaçınılmalıdır.)
Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Yorgunluk
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz.
• Hafif ateş, titreme
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
• Baş ağrısı
Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
• Kas/eklem ağrısı
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
• Kusma, ishal
Bol sıvı takviyesi yapabilirsiniz, beslenmenizi ishal diyetine uygun olarak düzenleyebilirsiniz.
Ağızdan sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma olması durumunda sıvı kaybı olabileceğinden sağlık kuruluşuna başvurunuz.
COVID-19 aşısı uygulamasından sonra bunların dışında aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
COVID-19 Aşısı Kayıt ve Bildirim
• Aşı uygulaması yapılan her kişi, sonrasında aşıya ait tüm detaylara (elektronik aşı kartı vb.) cep telefonuna gönderilecek kısa mesajdan (SMS) ve e-Nabız hesabından erişebilecektir.
• İkinci doz aşınızın randevusu hekiminiz tarafından verilip kısa mesaj (SMS) olarak cep telefonunuza gönderilecektir.
MHRS ve e-Nabız hesabınız üzerinden randevunuzu kontrol edebilir veya değiştirebilirsiniz.
Dilerseniz aşı uygulaması ve randevu bilgilerinizin olduğu elektronik aşı kartının çıktısını alıp saklayabilirsiniz.
• Aşı sonrası istenmeyen etkiler elektronik ortamda kayıt altına alınacak ve titizlikle izlenerek değerlendirilecektir.
COVID-19 Aşısı Temin ve Dağıtım Süreci
Türkiye’de
koruyucu sağlık hizmetlerinde kullanılan aşı, antiserum, enjektör ve taşıma kabı gibi soğuk zincir malzemelerinin lojistik yönetimi, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Dairesi Başkanlığı Aşı/Antiserum Lojistik Birimi tarafından yürütülmektedir.
Satın alınan tüm aşılar
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından analiz edilerek güvenlik açısından değerlendirildikten sonra vatandaşımızın kullanımına sunulmaktadır. Bu süreç COVID-19 aşıları için de geçerli olacaktır.
Sonrasında
Aşı Takip Sistemi (ATS) kontrolünde aşıların her bir sağlık tesisine kadar dağıtımı sağlanacaktır.
ATS,
her bir dozun kimliklendirilerek stok ve ısı takibinin yapıldığı yerli ve millî bir sistemdir.
Böylelikle
soğuk zincirin kırılmadığının (bozulmadığının) garanti edilmesinin yanı sıra hangi aşının, kim tarafından, kime uygulandığına ilişkin bilginin de izlemi ve yönetimi kolaylaşmaktadır.
Bu durum,
miadı dolmuş olabilecek aşının kullanılmasının önüne geçilmesine, olası yan etkilerin izlenmesine ve anında müdahale edilmesine de imkân sağlamaktadır.
Ana depodan alınıp
kişiye uygulanıncaya kadar tüm depolardaki, dağıtım yapan araçlardaki ve dolaplardaki her bir doz aşı ve antiserumun gerek sıcaklık gerekse de stok düzeyi canlı (7/24) olarak izlenebilmektedir.
Kullanıcıyı uyaran ve yönlendiren, kanıta dayalı soğuk zincir kalite sistemidir.